Αντώνιος ΚοντάκηςΚείμενο: Αντώνης Κοντάκης
Φυσικοθεραπευτής
Επιμέλεια: Στέλλα Πυρένη
Φιλόλογος
Έχει γίνει θέμα το τελευταίο χρονικό διάστημα και νομίζω είναι αναμενόμενο. Ας θέσουμε λοιπόν και εμείς το ερώτημα για την αξία που έχουν τα Καλλιτεχνικά στο σχολείο. Για να απαντηθεί μια τέτοιο απορία, θα πρέπει να κοιτάξουμε το θέμα από όλες τις σκοπιές. Από τη μεριά του κάθε πρωταγωνιστή. Κυρίως των μαθητών.
Ας πούμε μεταξύ μας την αλήθεια. Όσο ήμασταν και εμείς μαθητές, στη σκέψη μας, η ώρα των Καλλιτεχνικών σχεδόν δεν υπήρχε. Υπαρκτή, μα αόρατη ώρα. Τη γράφαμε στο πρόγραμμα, μα δεν την υπολογίζαμε στον σχεδιασμό μας. Λίγο πιο πάνω από το διάλειμμα, λίγο πιο κάτω και από τη Γυμναστική. Ζωγραφική, Μουσική, Γραφή, ενδιαφέροντα πράγματα για να προσφέρουν λίγη χαλάρωση στη ροή ενός γεμάτου προγράμματος. Είπαμε θα πούμε την αλήθεια.
Το θέμα είναι, κατά πόσο η αξία κάποιων πραγμάτων, πρέπει να αξιολογείται με αυτόν τον τρόπο. Και αν δε θα έπρεπε να αξιολογείται, μέσα από ερευνητικά δεδομένα και γνώσεις, πρόσβαση στα οποία έχουν συνήθως οι ενήλικες. Αν είναι να δεχτούμε την πρώτη λογική, νομίζω ότι θα δυσκολευτούμε να βρούμε μαθητή, ο οποίος αντιλαμβάνεται την αξία της γραμματικής. Πόσο μάλλον να βρεις βρέφος που αντιλαμβάνεται την αξία της παιδιατρικής φυσικοθεραπείας. Ή παιδί, το οποίο αντιλαμβάνεται την αξία της περιορισμένης χρήσης της τηλεόρασης. Ακόμη και επαναστατημένος έφηβος, ο οποίος αντιλαμβάνεται την αξία της συμβουλευτικής από ειδικό ψυχολόγο.
Η άποψη, επομένως, του παιδιού δεν μπορεί από μόνη της να σταθεί σαν το απόλυτο επιχείρημα. Άλλωστε στις μικρές και ευαίσθητες εκείνες ηλικίες είναι πολλά τα παραδείγματα καταστάσεων, των οποίων η χρησιμότητα αναγνωρίζεται σε βάθος χρόνου.
Από την άλλη όμως δε νομίζω ότι υπάρχει άνθρωπος ο οποίος διαφωνεί πως τα Καλλιτεχνικά προάγουν τη δημιουργικότητα (Eisner, 2002; Kohl, 2020). Δεν έχει σημασία αν αυτό που έχει παραχθεί είναι περισσότερο ή λιγότερο όμορφο. Είναι όμως κάτι που προήλθε μέσα από τη φαντασία και την αντίληψη ενός παιδιού (Zimmerman & Zimmerman, 2000). Να δύο ακόμη λέξεις κλειδιά —θα βρούμε πολλές, να είστε σίγουροι για αυτό—: Να μιλήσουμε για την κίνηση; Δεν αμφισβητείται το γεγονός ότι μέσω της τέχνης μπορούμε να βελτιώσουμε τον συντονισμό, τη συνέργεια, τον χρονισμό διαφόρων μελών του σώματος (Zimmerman & Zimmerman, 2000). Δε θα αναφέρω καν τη συνεργασία ματιών με το σώμα μέσω της πολύπλοκης διαδικασίας της παραγωγής τέχνης. Στο ψυχολογικό κομμάτι, ποιος μπορεί να αρνηθεί ότι η τέχνη μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της αυτοπεποίθησης των παιδιών (Greenberg, 2000; Kohl, 2020); Tη δυνατότητα να δραπετεύσουν από τον κύκλο ασφάλειάς τους και να διαπιστώσουν τα όριά τους; Υπάρχει κάποιος που θα αμφισβητήσει την ανάγκη εξάσκησης στην επιμονή και υπομονή, όταν παράγεται κάποιο έργο; Είτε ζωγραφιά είτε εκτέλεση μουσικού κομματιού είτε παραγωγή γραπτού λόγου, υπάρχουν τόσα στοιχεία του χαρακτήρα που πρέπει να αναπτυχθούν. Η ατομική και η συλλογική ευθύνη είναι επίσης στοιχεία τα οποία μπορούν να βελτιωθούν μέσω της τέχνης (Zimmerman & Zimmerman, 2000; Kohl, 2020). Προφανώς ο άμεσα ενδιαφερόμενος δεν το αντιλαμβάνεται την ίδια στιγμή, αλλά όπως αναφέραμε και πριν, αυτό δεν αλλοιώνει την οποιαδήποτε αξία.
Φανταστείτε τι κόσμους μπορεί να πλάσει ένα παιδί μέσα από την τέχνη. Σε τι κόσμους μπορεί να μεγαλώσει, να δραπετεύσει, να προετοιμαστεί. Κόσμους δικούς του, επιστέγασμα ατόφιας έμπνευσης. Συνδυασμούς χρωμάτων, οι οποίοι αργότερα θα γίνουν ώριμοι συνδυασμοί δράσεων. Λέξεις και εικόνας φτιαγμένες από τη δική του οπτική γωνία. Προτάσεις και σχήματα, που θα παρουσιάζουν τη ζωή όπως τη βλέπει και όχι όπως εμείς νομίζουμε ότι είναι. Και δεν υπάρχει κάτι πιο σημαντικό από το να μας προσφέρει ένα παιδί απλόχερα μπροστά μας —τον δικό του κόσμο.
Νομίζω πως δε χρειάζεται να αναφέρουμε τίποτε παραπάνω ως επιχείρημα υπέρ της παρουσίας των Καλλιτεχνικών στα σχολεία. Κανένα οικονομικό και πολιτικό όφελος δεν μπορεί να αντισταθμίσει τα μεγάλα και σοβαρά μειονεκτήματα που έχει η κατάργηση του μαθήματος.
Άλλωστε όπως έχει πει ο Σαίξπηρ: «o σκοπός της τέχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα». Και ποιος μπορεί να απαγορεύσει σε ένα παιδί να ξεκινήσει τη δική του ζωή σχηματοποιώντας την όπως περίπου εκείνο θέλει;
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Eisner, E. (2002). The arts and the creation of mind. New Haven: Yale University Press.
Greenberg, P. (2000). Display children’s art attractively. Young Children. 55 (2): 89.
Kohl MaryAnn F. (2020). The importance of art in a child’s development. Διαθέσιμο στο https://www.backlight.mu/the-importance-of-art-in-a-childs-development/.
Zimmerman E. & Zimmerman L. (2000). Art Education and Early Childhood Education: The Young Child As Creator and Meaning Maker within a Community Context. Young Children. 55 (6): 87-92.