Φανή ΑθανασοπούλουΆρθρο: Φανή Αθανασοπούλου
Σύμβουλος ψυχικής υγείας, ψυχοθεραπεύτρια, εκπαιδεύτρια T’ai Chi Ch’uan & Qigong
Επιμέλεια: Κατερίνα Δήμκου
Φιλόλογος
Η πανδημία ήταν για τον πλανήτη πανωλεθρία, ένας πόλεμος με έναν αόρατο εχθρό, όπως χαρακτηρίστηκε. Οι συνέπειες είναι πολλές, με τραγικότερη αυτή της απώλειας ανθρώπινων ζωών. Η ταλαιπωρία όσων νόσησαν, η κοινωνική αποστασιοποίηση, τα περιοριστικά μέτρα, οι σοβαρές οικονομικές συνέπειες, o κίνδυνος και ο φόβος απλώνουν τη σκιά τους σ’ αυτό το καλοκαίρι.
Πώς αντιμετωπίζεται ένας αόρατος εχθρός; Μήπως μας αναγκάζει να επιστρέψουμε σε πανάρχαιες φιλοσοφίες επιβίωσης και ανάπτυξης; Μήπως είναι ένα “stop”, για να επανεξετάσουμε τις ισορροπίες μας;
Ένας αόρατος εχθρός χρειάζεται προσεκτική και λεπτεπίλεπτη αντιμετώπιση που θυμίζει την τέχνη του T’ai Chi Ch’uan (τάι τσι), μια ενεργειακή πρακτική για την υγεία αλλά και πολεμική τέχνη. Η φιλοσοφία, η ηρεμία, το είδος των κινήσεων οδήγησε ώστε να θεωρείται η πολεμική τέχνη των λογίων. (Kit, 1996/2000, σελ. 27).
Ο τρόπος που αντιμετωπίστηκε η πανδημία είχε μερικά χαρακτηριστικά από την τέχνη του tai chi.
Ο αντίπαλος εξουδετερώνεται από την ίδια τη δύναμή του, με την κατάλληλη εναλλαγή κινήσεων γιανγκ (επίθεσης) και γιν (άμυνας). Αποφεύγοντας δηλαδή το χτύπημα από τον αντίπαλο, τον αφήνουμε να νικηθεί από τη φόρα της δύναμής του. Τα περιοριστικά μέτρα ήταν μια κίνηση γιν – yin – (υποχώρηση) μπροστά στην γιανγκ – yang – επιθετική κίνηση του κορωνοϊού.
Η αυξημένη παρατήρηση της κατάστασης του εαυτού, του αντιπάλου, των συνθηκών, του να μπορεί κανείς σχεδόν να αφουγκράζεται, είναι κάτι που καλλιεργείται στην τέχνη του tai chi. Στην πανδημία, τα τεστ, οι ιχνηλατήσεις, οι καταγραφές, οι έρευνες, τα μέτρα όχι μόνο τα υγειονομικά ή περιοριστικά αλλά και τα μέτρα διευκόλυνσης όπως η ηλεκτρονική εξυπηρέτηση, θυμίζουν την προσαρμοστικότητα που μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την παρατήρηση.
Κάθε κίνηση στο tai chi, αν και φαίνεται ενιαία, στην πραγματικότητα είναι το άθροισμα μεταβάσεων από ένα στάδιο σε άλλο. Ο τρόπος που ελήφθησαν τα μέτρα ήταν σταδιακός και ο τρόπος της κατάργησής τους ήταν εξίσου σταδιακός.
Οι κινήσεις στην τέχνη του tai chi χαρακτηρίζονται από τον αργό ρυθμό και την ηρεμία. Τα μέτρα από τη μία πλευρά είχαν τη δυσάρεστη επίπτωση του περιορισμού. Από την άλλη πλευρά, μια διαφορετική εικόνα του κόσμου ξεπρόβαλε: Δεν έβλεπες πια το στρίμωγμα, τις ουρές, τα σπρωξίματα, τις εντάσεις, τα κορναρίσματα, τις βρισιές. Είχες την ευκαιρία αν ήθελες να αφουγκραστείς αυτήν τη σπάνια σιωπή, την ποιότητά της. Είχες την ευκαιρία αν ήθελες να περπατήσεις και να παρατηρήσεις τι άλλο υπάρχει εκτός από το πλήθος, τον συνωστισμό, το συνονθύλευμα των θορύβων.
Ίσως να έβλεπες πλάσματα και πράγματα που ίσως πριν δεν έβλεπες ή δεν μπορούσες να παρατηρήσεις τόσο καθαρά. Μπορούσες να παρατηρήσεις το βλέμμα των ζώων, τις κινήσεις τους, τα έντομα, το χρώμα των φύλλων στα δέντρα. Μπορούσες να δεις τους κήπους και τις αυλές, τα έργα των ανθρώπων στις γειτονιές, περίεργα διακοσμητικά, ή πλεκτά κουρτινάκια στα παράθυρα. Να δεις πως τα βράδια άναβαν ένα – ένα τα φώτα πίσω από τα παράθυρα σαν να συναγωνίζονταν τ’ αστέρια και να θυμηθείς μέσα σ’ αυτή τη μοναξιά πως δεν είσαι μόνος στο σύμπαν.
Ο αργός ρυθμός στις κινήσεις του tai chi διευκολύνει την επίγνωση όλων των μερών από τα οποία αποτελούμαστε και την κυκλοφορία της ζωτικής ενέργειας στο σύνολό μας. Σε αντίθεση με την τυφλή βιασύνη, προκαλεί τα κατεστημένα πρότυπα και βοηθά να συνδεθούμε με κομμάτια του εαυτού μας που μπορεί να έχουμε χάσει. (Bunnag, 1992/2000, σελ. 82).
Οι αποστάσεις αν και είναι δυσάρεστες, φέρνουν ωστόσο μια εικόνα ευγένειας. Εκεί που μπορεί να είχαμε την «κανονικότητα» του να είμαστε ο ένας πάνω στον άλλον ή να σπρώχνουμε με τον αγκώνα για να περάσουμε πρώτοι, τώρα περιμένουμε στη σειρά μας. Ακόμα κι αν είναι από ανάγκη, δεν παύει να είναι μια πιο ευγενική και εκλεπτυσμένη συνύπαρξη.
Καθημερινές κινήσεις υγειονομικής προστασίας που γίνονταν μηχανικά, απέκτησαν σημασία. Ο αυτόματος, μηχανικός τρόπος ζωής κλονίστηκε.
Η συνείδηση των κινήσεων, που διευκολύνεται από τον αργό ρυθμό στο tai chi, αυξάνει τη συγκέντρωση και την επίγνωση. Αυτή επιτρέπει να παρεμβαίνουμε στις συνήθειες, περιορίζοντας την άκριτη κυριαρχία τους ή διορθώνοντας τις δυσλειτουργίες.
Η αντιμετώπιση της πανδημίας χρειάστηκε πειθαρχία και υπομονή, βασικές ιδιότητες που και ο ασκούμενος στο tai chi καλλιεργεί. Στο μεγαλύτερο μέρος της εκπαίδευσης, ο ασκούμενος δεν έχει αντίπαλο, μοιάζει να προπονείται με έναν αόρατο εχθρό, γιατί η τέχνη του tai chi είναι εσωτερική, δεν βασίζεται στη μυϊκή δύναμη. Είναι περισσότερο μια πρακτική που υποστηρίζει την υγεία και η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη για ετοιμότητα και προστασία της.
Η ομαλή ροή της ενέργειας σε όλα τα συστήματα του οργανισμού διευκολύνει την υγεία, η οποία είναι πολυμορφική κατάσταση και αλληλοεξαρτώμενη. Αφορά ακόμα και τον τρόπο της καθημερινής ζωής, τη συναισθηματική ζωή, το πνεύμα, το αίσθημα δικαίου, όχι μόνο του ατόμου αλλά και των κοινωνιών και του πλανήτη, καλώντας κάθε στιγμή στη διασφάλιση της ισορροπίας.
Οι περισσότεροι «εχθροί» είναι αόρατοι, όπως ο φόβος, κάθε είδους ασθένεια μέχρι να δείξει τα συμπτώματά της, η εκμετάλλευση μέχρι να γίνει ορατή η ζημία, η αδιαφάνεια μέχρι να αποκαλυφθεί η πραγματικότητα, η υπερβολή και τα ελλείμματα μέχρι να χαθεί η ισορροπία.
Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε αυτά που χρειάζεται να καλλιεργεί ο ασκούμενος στην τέχνη του tai chi και σε αυτά που χρειάζεται να καλλιεργεί ο ασκούμενος στην τέχνη του να είναι άνθρωπος και πολίτης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Bunnag, T. (2000). Η τέχνη του Τ’ΑΙ ΤΣΙ ΤΣΟΥΑΝ: διαλογισμός σε κίνηση. (Ν. Ξιφαράς & Λ. Σεφεριάδη, Μετ.). Αθήνα: Eκδόσεις ΚΟΑΝ. (Original work published 1992).
Kit, K.W. (2000). Το πλήρες εγχειρίδιο του ΤΑΙ-ΤΣΙ ΤΣΟΥΑΝ. (Α. Βασιλείου, Μετ.). Αθήνα: Εκδόσεις Ιάμβλιχος. (Original Work Published 1996).