Online θεραπευτικές προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών: μια διερεύνηση του ρόλου τους 

Kείμενο: Ιωάννα Μπάμπουλη,
Μsc Clinical Psychology
Eπιμέλεια: Ανδριάνα Νικολούλια,
Ψυχολόγος

Στις μέρες μας, οι παραδοσιακές, δια ζώσης παρεμβάσεις ψυχικής υγείας αντικαθίστανται ολοένα και περισσότερο με εξ αποστάσεως παρεμβάσεις, μέσω διαδικτύου (Paxton et al., 2007). Η χρήση του τηλεφώνου και της βίντεο-κλήσης έχει γίνει το θεμέλιο της ψυχοθεραπείας στη σύγχρονη πραγματικότητα που διαμορφώνει η πανδημία του COVID-19 (Swartz, 2020). Ανάμεσα στο εύρος των ψυχικών διαταραχών όπου μπορούν να εφαρμοστούν διαδικτυακές θεραπείες, περιλαμβάνονται και οι διατροφικές διαταραχές ή, αλλιώς, διαταραχές πρόσληψης τροφής. Παρ’ότι τα ευρήματα που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα των online θεραπειών είναι πρώιμα, το ερευνητικό ενδιαφέρον γύρω από το πεδίο αυτό συνεχίζει να αυξάνεται (Loucas et al., 2014). Καθώς, πλέον, η ανησυχία για πιθανή δεύτερη καραντίνα εντείνεται, η διερεύνηση του ρόλου που μπορεί να έχει το διαδίκτυο στη διαχείριση προβλημάτων πρόσληψης τροφής, ενδεχομένως, να είναι χρήσιμη μελλοντικά για τις πληθυσμιακές ομάδες που αντιμετωπίζουν σχετικά προβλήματα. 

Μια πρόσφατη έρευνα παρείχε αβέβαια συμπεράσματα που δεν υποστηρίζουν ακράδαντα την αποτελεσματικότητα της διαδικτυακής θεραπείας των διατροφικών διαταραχών (Loucas et al., 2014). Αντίθετα με τη διαδικτυακή θεραπεία, η διαδικτυακή πρόληψη συσχετίστηκε με ελαφρά μείωση των συμπτωμάτων διαταραγμένης διατροφής και των ανησυχιών σχετικά με το σωματικό βάρος (Loucas et al., 2014). 

Η πιλοτική έρευνα των Paxton et al. (2007) συνέκρινε την αντιλαμβανόμενη εικόνα του σώματος και τα διατροφικά προβλήματα μεταξύ γυναικών που συμμετείχαν στη θεραπευτική παρέμβαση “Set Your Body Free” σε τρεις διαφορετικές συνθήκες: δια ζώσης, εξ αποστάσεως (διαδικτυακά) και ελέγχου. Η παρέμβαση τόσο στις δια ζώσης όσο και στις διαδικτυακές συνθήκες οδήγησε σε θετικές αλλαγές, περιορίζοντας τη δυσαρέσκεια των γυναικών με τη σωματική τους εικόνα και βελτιώνοντας τις διατροφικές τους συνήθειες (Paxton et al., 2007). Παρ’όλα τα άμεσα οφέλη των θεραπειών δια ζώσης φάνηκε να είναι μεγαλύτερα, δεν βρέθηκε ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στις δια ζώσης και διαδικτυακές συνθήκες έξι μήνες μετά τη διενέργεια του πειράματος (Paxton et al., 2007). Μια ακόμη έρευνα που συνέκρινε τη δια ζώσης με την online εκδοχή της ίδιας παρέμβασης (“Set Your Body Free”), ανέδειξε παρόμοια βελτίωση στην ικανοποίηση με το σώμα των συμμετεχόντων σε αμφότερες τις συνθήκες (Gollings et al., 2006).

Φαίνεται, όμως, πως εκτός από τα παραπάνω πλεονεκτήματα, η βιβλιογραφία επισημαίνει εξίσου τα μειονεκτήματα των online θεραπευτικών παρεμβάσεων για τις διατροφικές διαταραχές. Σε αντίθεση με τις δια ζώσης συνθήκες, η διαδικτυακή θεραπεία στερείται βασικών μη-λεκτικών ενδείξεων που διευκολύνουν την επικοινωνία θεραπευομένων και θεραπευτών. Επιπλέον, το πλαίσιο του διαδικτύου συχνά θεωρείται από τους θεραπευόμενους άβολο ενώ απουσιάζει από αυτό η εμπειρία της ενσυναίσθησης που βιώνεται στη δια ζώσης θεραπεία (Paxton et al., 2007).

Σε γενικές γραμμές, παρά την πρώιμη ερευνητική τεκμηρίωση της αποτελεσματικότητας των online παρεμβάσεων σε ενήλικες γυναίκες με διατροφικές διαταραχές, η πρόσωπο-με-πρόσωπο θεραπεία έχει επίσης αποδειχθεί αποτελεσματική στους πληθυσμούς αυτούς (Paxton et al., 2007). Ακόμη, εάν λάβουμε υπόψη την αβέβαιη αποδοτικότητα της διαδικτυακής παρέμβασης στις διαταραχές τέτοιου είδους, την περιορισμένη εστίαση των σχετικών ερευνών κυρίως στην διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας, καθώς και την ελλιπή αξιολόγηση αντίστοιχων εφαρμογών μέσω κινητού (mobile applications) (Loucas et al., 2014), γίνεται εμφανές ότι απαιτούνται διεξοδικότερες έρευνες για τον καθορισμό της βραχυπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης αποτελεσματικότητας της διαδικτυακής θεραπείας των διατροφικών διαταραχών. 

Δεδομένης της νέας πραγματικότητας που αναδύεται στα πλαίσια της παγκόσμιας πανδημίας, με τη διαδικτυακή επικοινωνία να καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητάς μας, αναμφίβολα ένα μεγάλο τμήμα των επερχόμενων ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων αναμένεται να λάβει διαδικτυακή μορφή. Παρ’όλη την αβεβαιότητα γύρω από τη χρησιμότητα του διαδικτύου στην αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών, τα προτερήματα που προαναφέρθηκαν παρέχουν μια πρώτη βάση που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από ενήλικες και, ιδίως, γυναίκες, που αντιμετωπίζουν διατροφικά προβλήματα αλλά αδυνατούν να συμμετάσχουν σε τυπική ψυχοθεραπεία εξαιτίας προβλημάτων οικονομικών ή σχετιζομένων με την καραντίνα. Ιδίως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που αναμφισβήτητα ασκούν μεγάλη επιρροή, θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν προς την κατεύθυνση της ευαισθητοποίησης, παρέχοντας στους χρήστες έγκυρη ενημέρωση για τη διάγνωση των διατροφικών διαταραχών και χρήσιμες προτάσεις για την πρόληψη και αντιμετώπισή τους. 

Βιβλιογραφικές αναφορές

Gollings, E., K., & Paxton, S., J. (2006). Comparison of Internet and Face-to-Face Delivery of a Group Body Image and Disordered Eating Intervention for Women: A Pilot Study. Eating DisoGollings, E. K., & Paxton, S. J. (2006). Comparison of internet and face-to-face delivery of a group body image and disordered eating intervention for women: a pilot study. Eating disorders, 14(1), 1-15.

Loucas, C. E., Fairburn, C., G., Whittington, C., Pennant, M. E., Stockton, S., & Kendall, T. (2014). E-therapy in the treatment and prevention of eating disorders: A systematic review and meta-analysis. Behaviour Research and Therapy, 63, 122-131. 

Paxton, S., J., McLean, S., A., Gollings, E., K., Faulkner, C., & Wertheim, E., H. (2007). Comparison of face-to-face and internet interventions for body image and eating problems in adult women: An RCT. International Journal of Eating Disorders, 40 (8), 692-704. 

Swartz, H. A. (2020). The Role of Psychotherapy During the COVID-19 Pandemic. The American Journal of Psychotherapy, 73 (2), 41-42.