Φανή ΑθανασοπούλουΆρθρο: Φανή Αθανασοπούλου
Σύμβουλος ψυχικής υγείας, ψυχοθεραπεύτρια
Επιμέλεια: Κατερίνα Δήμκου
Φιλόλογος
Στην ηλικία των 20 ετών, ο Carl Rogers συμμετείχε στο Συνέδριο της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Χριστιανών Φοιτητών στο Πεκίνο. Ταξίδεψε σε Κίνα, Κορέα, Φιλιππίνες και Ιαπωνία. Το ημερολόγιό του αποτελεί ένα παράθυρο μέσα από το οποίο παρακολουθούμε τον νεαρό Rogers ο οποίος ερχόμενος σε επαφή με άλλους πολιτισμούς, διαμορφώνει νέες αντιλήψεις για τον κόσμο και θέτει τους σπόρους για την προσωποκεντρική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία (Moon, 2014).
Ένα από τα κλασσικά κινέζικα κείμενα φιλοσοφίας που ο Rogers αγαπούσε ήταν το Tao Te Ching. Η συγγραφή του αποδίδεται στον Λάο Τσε (Lao Tzu), αν και πιστεύεται ότι πρόκειται για σύμβολο και όχι για ιστορική προσωπικότητα. Αρχαιολογικά ευρήματα ανέδειξαν ότι το κείμενο προέρχεται από σχετικές αλλά ανεξάρτητες πνευματικές παραδόσεις. Το 1973 αποκαταστάθηκαν χειρόγραφα που χρονολογούνται το δεύτερο αιώνα μ.Χ (Craig, 2007).
Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία του Tao Te Ching που γοήτευσαν και ενέπνευσαν τον Rogers;
«Ching» σημαίνει βιβλίο. «Tao» σημαίνει «ο φυσικός δρόμος», ο τρόπος όλων των ιδιαίτερων υπάρξεων που συνθέτουν την ολότητα του είναι. Το Tao δεν είναι στατικό, αλλά κατάσταση του γίγνεσθαι. «Te» είναι η εφαρμογή του «δρόμου», ως τρόπου ύπαρξης. Είναι ο τρόπος της μη παρέμβασης, γνωστός ως «wu wei» (Craig, 2007). Στα περισσότερα από τα 81 ποιήματα του Tao Te Ching γίνεται αναφορά στο Wu wei:
3 : Μην κάνοντας τίποτα, όλα μπαίνουν σε τάξη.
10: Ενώ το κάθετι κατανοείς, είσαι ικανός τίποτα να μην κάνεις;
37: To Tao ζει σε απραξία κι όμως εκείνο τα κάνει όλα.
57: Δεν παίρνω μέτρα κι οι άνθρωποι αναμορφώνονται.
Απολαμβάνω ειρήνη κι οι άνθρωποι γίνονται τίμιοι.
Δεν κάνω τίποτα κι οι άνθρωποι πλουτίζουν.
Δεν έχω επιθυμίες κι οι άνθρωποι επιστρέφουν
στην καλή κι απλή ζωή (Τzu, 1999).
To Wu Wei αντανακλά τη μη κατευθυντικότητα. Είναι ο σεβασμός και η εμπιστοσύνη στην έμφυτη τάση του οργανισμού να αναπτύσσεται, να κατανοεί, να μπορεί να επιλύει προβλήματα, όταν συνοδεύεται από άνευ όρων αποδοχή, εν-συναίσθηση και αυθεντικότητα (Rogers, 1980/2006).
Ο Rogers (1980/2006) εξηγεί το Wu Wei ως δράση αποτελεσματική χωρίς προσπάθεια. Παραπέμπει στον Buber (1957) που αναφέρει ότι ο τελειοποιημένος άνθρωπος δεν επιβάλλει τον εαυτό του στη ζωή των όντων. Μέσα από την ενότητά του τα οδηγεί στην ενότητα, απελευθερώνει το Τao μέσα τους.
64: Γι’ αυτό ο συνετός ζητά ν’ απελευθερωθεί από την επιθυμία.
Δεν συλλέγει πολύτιμα πράγματα.
Μαθαίνει να μην γαντζώνεται σε ιδέες.
Ξαναφέρνει τους ανθρώπους πίσω σ’ ό, τι έχασαν.
Βοηθά τα μύρια πλάσματα να βρουν τη φύση τους.
Αλλά απέχει από την πράξη (Tzu, 1999).
Το έργο του Rogers ήταν η προσπάθεια για την απελευθέρωση της φύσης του προσώπου. Όπως ο ίδιος αναγνωρίζει, τα ρητά του Λάο Τσε συνοψίζουν τις βαθύτερες πεποιθήσεις του (Rogers, 1980/2006). Η ενότητα της ύπαρξης αναφέρεται συχνά στο Tao Te Ching, όπως και στη σκέψη του Rogers.
22: «Να σαι πραγματικά ολάκερος κι όλα θα έρθουν σε σένα».
35: «Σε κείνον που τηρεί το ένα, όλοι οι άνθρωποι θα έρθουν επειδή εκεί βρίσκουν ανακούφιση, ευτυχία και ειρήνη» (Tzu, 1999).
Ποια είναι η σημασία της ενότητας; Είναι το να γίνεται κανείς ολόκληρη η περιπλοκότητα του μεταβαλλόμενου εαυτού του σε κάθε στιγμή. Χωρίς να προσπαθεί να είναι περισσότερα ή λιγότερα απ’ όσα είναι, να αφουγκράζεται τα κατάβαθα όλης της ύπαρξής του, ώστε να είναι όσο περισσότερο μπορεί με ακρίβεια ο εαυτός του (Rogers, 1989/2006). Κι αυτό είναι ένας συνεχής τρόπος ζωής (Rogers, 1989/2006, σελ. 175). Όπως και το Τao δεν είναι σκέψη ή ιδέα, αλλά τρόπος ζωής και εμπειρία.
14: «Στάσου μπροστά του, αρχή δεν υπάρχει. Ακολούθει το, τέλος δεν υπάρχει» (Tzu, 1999).
Μέσα από την προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία, ως εμπειρία σύνδεσης δύο προσώπων, το πρόσωπο κινείται προς το να είναι μια διαδικασία δυνατοτήτων που γεννιούνται, παρά ένας σταθερός στόχος (Miller, 1996; Rogers, 1989/2006).
1: «Ένας δρόμος μπορεί να είναι οδηγός, αλλά όχι ένα σταθερό μονοπάτι», (Cleary, 1991), ή κατά άλλη μετάφραση, «Αυτό που ονομάζουμε ταό δεν είναι το αιώνιο ταό» (Tzu, 1999).
Είναι η εμπιστοσύνη που τροφοδοτείται μέσα στη σχέση ώστε να μπορέσει το πρόσωπο να την προσφέρει στην ολότητα του εαυτού του.
17: «Όποιος δεν δείχνει εμπιστοσύνη, δε συναντά εμπιστοσύνη».
46: «Πιστεύω τους πιστούς. Το ίδιο πιστεύω τους άπιστους. Επειδή αρετή σημαίνει εμπιστοσύνη» (Tzu, 1999).
Η εμπιστοσύνη θρέφεται από την ανοικτότητα προς την εμπειρία και την αποδοχή της.
11: «Πλάσε κανάτι με πηλό Χρήσιμο γίνεται από τον εσωτερικό του άδειο χώρο» (Tzu, 1999).
Όταν το πρόσωπο βιώνει τις απαρνημένες πλευρές του εαυτού του μέσω της αποδοχής και ανοικτότητας από τον θεραπευτή, σταδιακά μπορεί να τις δεχθεί και να τις αγκαλιάσει, όπως και τις εμπειρίες των άλλων (Rogers, 1989).
42: «Τα μύρια πράγματα μεταφέρουν γιν κι αγκαλιάζουν γιανγκ
Δημιουργούν αρμονία συνδυάζοντας τις δυνάμεις τούτες» (Tzu, 1999).
Ποιο είναι το κεντρικό νόημα του Tao Te Ching;
28: « Γίνου το ρεύμα του σύμπαντος!»
46: « Όταν παρόν στον κόσμο είναι το ταό,
Τ’ άλογα κουβαλάνε λίπασμα.
Όταν απουσιάζει το ταό,
Έξω από την πόλη εκτρέφονται άλογα πολεμικά.» (Tzu, 1999).
Όταν ο άνθρωπος είναι σύμφωνος με την εμπειρία του, μακριά από «πρέπει» και προσωπεία, αναπτύσσεται ως εξατομικευμένο και κοινωνικοποιημένο πρόσωπο. Διαφορετικά, συμβαίνει σύγκρουση ανάμεσα στην εμπειρία του που αρνείται και στην αυτό-εικόνα του που προσδιορίζεται από τους «όρους αξίας» που έχει ενσωματώσει. «Όταν ο άνθρωπος είναι λιγότερο από πλήρης – όταν αρνείται να αντιληφθεί διάφορες πλευρές της εμπειρίας του, τότε όλοι μας έχουμε πολύ συχνά λόγο να φοβόμαστε τον ίδιο και τη συμπεριφορά του» (Rogers, 1989/2006, σελ. 110).
Είναι η θεραπευτική σχέση με τις προσωποκεντρικές της ποιότητες, ως ταό, δια μέσου του οποίου το άτομο σχετίζεται με τον εαυτό του, απελευθερώνοντας και εμπλουτίζοντας τα απαραίτητα συστατικά για την ευημερία του.
Ποιος είναι ο προορισμός του ταό;
28: Όταν είσαι το ρεύμα του σύμπαντος,
Πάντα αληθινός κι ακλόνητος,
Ξαναγίνου μικρός σαν παιδάκι».
………………………..
Το ξύλο που πελεκήθηκε σύμφωνα με τα νερά του γίνεται χρήσιμο.
Έτσι ακολουθώντας τη φύση των ανθρώπων, ο συνετός γίνεται κυβερνήτης (Tzu, 1999).
Ο προορισμός είναι η επιστροφή στις πρωταρχικές ποιότητες, στην παιδική αυθεντικότητα της σπλαχνικής επικοινωνίας με τον εαυτό, του αυθορμητισμού και του ενθουσιασμού της ζωής. Όταν το πρόσωπο ακολουθεί τη φύση του και τη φύση των άλλων, ενεργοποιεί την εγγενή του ιδιότητα να συμβάλλει σαν μια σπίθα σε μαζικές κοινωνικές αλλαγές, οδηγώντας τον εαυτό του και τον κόσμο σε αρμονία και ειρήνη (Dyer, 2007, σελ. 133).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Buber, M. (1957). Pointing the way: collected essays. New York: Harper & Row.
Cleary, T. F. (1991). The essential tao: an initiation into the heart of taoism through the authentic tao te ching and the inner teachings of chuang-tzu: a compendium of ethical wisdom. Ανακτήθηκε 28 Νοεμβρίου, 2020 από
https://terebess.hu/zen/mesterek/Thomas -Cleary-Essential-Tao.pdf
Craig, E. (2007). Tao Psychotherapy: introducing a new approach to humanistic practice. The Humanistic Psychologist, 35(2), 109 -133. Doi: 10.1080/08873260701274074
Dyer, W. W. (2007). Change your thoughts, change your life: living the wisdom of the tao. [s.l.]: Hay House, Inc.
Miller, M. J. (1996). Some comparisons between Taoism and person-centered therapy. The Person Centered Journal, 3(1), 12-14.
Moon, K. A. (2014). Review of Cornelius-White -Carl Rogers- the China Diary. The Person Centered Journal, 21(1-2), 84-88.
Rogers, C. (2006). Ένας τρόπος να υπάρχουμε. (Μ. Ρηγοπούλου, μετ.). Αθήνα: Εκδόσεις Ερευνητές. (Original work published 1980).
Rogers, C. (2006). Το γίγνεσθαι του προσώπου. (Μ. Ρηγοπούλου, μετ.). Αθήνα: Εκδόσεις Ερευνητές. (Οriginal work published 1989).
Tzu, L. (1999). Ταό Τε Κινγκ (Π. Κουρόπουλος, μετ.). Αθήνα: Κέδρος.