Πόσο συχνά ακούμε το ένστικτό μας?

Άρθρο: Σπανουδάκης Στράτος
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

Επιμέλεια: Δημήτρης Αλεξόπουλος Τσώρας
Φιλόλογος

Οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ύπαρξης τους έχουμε αναπτύξει αρκετούς μηχανισμούς και τάσεις, οι οποίες μας έχουν βοηθήσει να εξελιχθούμε σαν είδος. Ένας βασικός μηχανισμός, είναι και το ένστικτο μας. Αυτό που συχνά ονομάζουμε και διαίσθηση και που υπάρχει μέσα σε όλους ανεξαρτήτως τους ανθρώπους. Όσο πιο πολύ σημασία του δίνουμε και το χρησιμοποιούμε, τόσο πιο πολύ το δυναμώνουμε. Σαν κάθε φορά, να το γυμνάζουμε και να το προπονούμε. Αυτό αντίστοιχα μας ανταποδίδει τη χάρη και μας οδηγεί στις καλύτερες δυνατές επιλογές. Εξάλλου, αυτός είναι και ο βασικός λόγος ύπαρξης τους.

Στη σύγχρονη εποχή, οι άνθρωποι βρισκόμαστε μπροστά σε αρκετά καθημερινά διλήμματα, είτε αυτά είναι απλοϊκά (επιλογή ενδυμασίας), είτε πιο σύνθετα (επαγγελματικός προσανατολισμός). Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις, οι αποφάσεις οφείλουν να ληφθούν μέσα από πίεση χρόνου και καταστάσεων, κάτι που κάνει ακόμα πιο δύσκολη τη λήψη τους.

Έτσι, φτάνουμε στο σημείο, ακόμα και σε απλές διαδικασίες, να παίρνουμε λάθος αποφάσεις. Αποτέλεσμα αυτού, είναι να καταλήγουμε συχνά απογοητευμένοι, νευριασμένοι ακόμα και θυμωμένοι. Μερικές φορές μάλιστα, αυτή η δυσφορία μπορεί να διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Να υπάρχει έντονη δυσκολία να απεμπλακούμε από αυτό το βίωμα, ενώ το γεγονός, θεωρητικά πάντα, δε δικαιολογεί την παραπάνω ένταση.

Η σωστότερη απάντηση λοιπόν, στα καθημερινά μας διλήμματα, είναι αυτή που μας λέει η εσωτερική μας φωνή, δηλαδή το ένστικτο μας. Αυτό δε σημαίνει ότι η απάντηση αυτή είναι υποχρεωτικά ευχάριστη, βολική ή θελκτική. Είναι όμως η καλύτερη δυνατή επιλογή από τις υπόλοιπες πιθανές.

Για να αποφύγουμε και παρεξηγήσεις, δεν πρέπει να συγχέουμε το μηχανισμό του ενστίκτου με τη παρόρμηση και τον αυθορμητισμό, καθώς μιλάμε για διαφορετικές τάσεις του ανθρώπου. Επίσης, το ένστικτο, δεν μας συμβουλεύει μόνο για ελάχιστες μελλοντικές δύσκολες καταστάσεις. Έχει μάθει και συνεργάζεται με όλες μας τις αισθήσεις, τη μνήμη μας, την εμπειρία μας, ακόμα και το συλλογικό ασυνείδητο και με το τρόπο αυτό, μας απαντάει στο κάθε μας ερώτημα.

Εμείς όμως τον ακούμε ή όχι; Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που κοντράρονται με το ένστικτο τη στιγμή της απόφασης, με αποτέλεσμα να σαμποτάρουν τον εσωτερικό μας μηχανισμό. Ενδεικτικά, θα δούμε 3 από αυτούς, την Απληστία, την Ταχύτητα και τη Ρουτίνα.

Απληστία: Σαν άνθρωποι, τείνουμε να τα θέλουμε όλα, να διεκδικούμε και να ζητάμε συνεχώς όλο και περισσότερα. Απογοητευόμαστε με κάτι λιγότερο από το ιδανικό και το τέλειο και η αδυναμία εύρεση τους, συχνά μοιάζει με μεγάλη αποτυχία. Σε αυτό βέβαια μπορεί να έχουν επηρεάσει τον καθένα μας διαφορετικοί παράγοντες. Επίσης, δεν είναι απόλυτο ότι κυνηγάμε όλοι οι άνθρωποι τη τελειότητα. Είναι όμως πλέον ένα συχνό κοινωνικό φαινόμενο.

Η άπληστη αυτή μας ανάγκη, για την αναζήτηση του ιδανικού και του καλύτερου αποτελέσματος, μας οδηγεί συχνά σε λανθασμένες αποφάσεις. Και αυτό διότι δεν είναι πάντα σωστότερη απάντηση η ποσότητα αλλά η ποιότητα.

Ταχύτητα: Έχουμε συνηθίσει σχεδόν τα πάντα, να γίνονται πλέον γρήγορα, βιαστικά, γιατί ο χρόνος τρέχει και πιέζει. Αποτέλεσμα αυτού, είναι να παίρνουμε επιπόλαιες αποφάσεις, οι οποίες δεν έχουν συχνά τη θετική έκβαση που θα θέλαμε. Στο σημείο που γίνεται πρακτικά το σφάλμα, είναι στη μορφή του διλήμματος. Φαίνεται πως κάθε φορά, η μία υποχρεωτική επιλογή είναι αυτή που εξασφαλίζει ότι το γεγονός θα γίνει γρήγορα. Έτσι, σε μία εποχή υψηλής ταχύτητας, αυτή φαίνεται αυτομάτως να είναι μία πολύ ελκυστική επιλογή.

Αυτό μπορεί να αφορά τη διάρκεια μιας ταινίας ή το πόσο μεγάλο είναι ένα βιβλίο που θα επιλέξουμε να αγοράσουμε. Αν όμως μας αρέσει το μεγάλο βιβλίο, ας το διαλέξουμε και θα το ολοκληρώσουμε όταν μπορέσουμε. Ποιος βιάζεται εξάλλου;

Ρουτίνα: Στη καθημερινότητα μας, η ρουτίνα έχει βασικό λόγο και ευτυχώς που υπάρχει. Μας κάνει να νιώθουμε βολικά και άνετα, καθώς δε χρειάζεται συνεχώς να μαθαίνουμε νέες διαδικασίες, κάτι που θα ήταν αρκετά επίπονο και κουραστικό. Αυτό όμως μερικές φορές λειτουργεί αποτρεπτικά, όταν σκεφτόμαστε να κάνουμε κάτι διαφορετικό ή όταν το ένστικτο μας το συμβουλεύει.

Έτσι, μένουμε στα γνώριμα μονοπάτια που δεν είναι πάντα και η καλύτερη επιλογή. Όπως για παράδειγμα να αδυνατούμε να αλλάξουμε τη καθημερινή διαδρομή προς τη δουλειάς μας ή τις ώρες που τρώμε μέσα στη μέρα.

Σε όλα τα παραπάνω, εμπίπτει βέβαια και το κομμάτι της ανάληψης ευθύνης για την επιλογή που κάνουμε κάθε φορά. Διότι, ο κάθε άνθρωπος μπορεί να μην έχει την ευθύνη για τα πάντα γύρω του, έχει όμως για τις αποφάσεις που παίρνει. Τι γίνεται λοιπόν όταν δεν ακούμε το ένστικτό μας;

Συχνά δε παίρνουμε τη σωστή απόφαση. Είναι όμως δύσκολο να δεχτούμε ότι κάναμε λάθος επιλογή, γιατί αυτό μας φέρνει αντιμέτωπους με δύσκολες εσωτερικές σκέψεις. Φτάνουμε λοιπόν στο σημείο, να θυμώνουμε πιο εύκολα με το ίδιο το γεγονός, παρά με τη δική μας πράξη. Έτσι, αναφερόμαστε συχνά στην ατυχία μας ή στις περίεργες συνθήκες. Ταυτόχρονα, προσωποποιούμε το γεγονός (αντικείμενο ή κατάσταση), το οποίο είναι και υπεύθυνο για τη λάθος πράξη. Σαν να έχει αυτό από μόνο του τη δυνατότητα σκέψης και δράσης και αποφασίζει για εμάς.

Τα παραπάνω βέβαια, κάνουν πιο εύκολη τη στιγμή, διότι μεταφέρουν το πρόβλημα της απόφασης, έξω από εμάς, σε κάτι άλλο. Η πραγματικότητα όμως, έρχεται να απαντήσει σε όλα αυτά. Καθώς τα αντικείμενα δεν μπορούν να αποφασίσουν να μετακινηθούν, να σπάσουν ή να μη δουλέψουν, απλά υπακούνε στις δικές μας ενέργειες.

Για αυτό, την επόμενη αφορά, ας προσπαθήσουμε να ακούσουμε λίγο περισσότερο αυτό που μας λέει το ένστικτο μας. Αυτή η εσωτερική μας φωνή, που δεν είναι κάτι ξένο αλλά ο ίδιος μας ο εαυτός, ο οποίος έχει αυτόν το μαγικό τρόπο να μας προειδοποιεί για τη καλύτερη δυνατή λύση.

Μπορεί να μην είναι πάντα η πιο ευχάριστη επιλογή αλλά είναι η καλύτερη δυνατή.