Για πού τρέχεις;

Άρθρο: Σπανουδάκης Στράτος
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

Επιμέλεια: Δημήτρης Αλεξόπουλος Τσώρας
Φιλόλογος

Θυμάμαι όταν ήμουν μικρό παιδί, μου έλεγε συχνά ο παππούς μου μια φράση που ποτέ δε μπορούσα να καταλάβω. Μου έλεγε “πάω αργά, γιατί βιάζομαι”. Πάντα γελούσε όταν την έλεγε και ποτέ δε καταλάβαινα το γιατί. Για ποιο λόγο κάποιο άτομο να μη πηγαίνει γρήγορα όταν βιάζεται; Τι θα μπορούσε να προσφέρει η στωικότητα και η καρτερικότητα; Σκεφτόμουν ότι ο παππούς μου, ίσως ήθελε να με πειράξει, όπως έκανε συχνά.

Μεγαλώνοντας, άρχισα να παρατηρώ τη ζωή μου, όπως αντίστοιχα και τις ζωές των ανθρώπων γύρω μου. Άρχισα να βλέπω ότι η κοινωνία, γίνεται καθημερινά όλο και πιο απαιτητική προς τους ανθρώπους. Ζητάει συνέχεια όλο και περισσότερη προσπάθεια, ανοχή, υπομονή και επιμονή. Και οι άνθρωποι βέβαια σε όλα αυτά, υπακούνε και ανταποκρίνονται, τρέχοντας συνέχεια για να προλάβουνε τα πάντα. Τους ρυθμούς της ζωής, τη πίεση από δουλείες και υποχρεώσεις, τις προσωπικές δραστηριότητες και επιθυμίες.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρώ ακόμα πιο πολλούς ανθρώπους να τρέχουν παντού. Κάτι μεταξύ μαραθωνοδρόμου και Forrest Gump. Στους δρόμους, στα super market, στις σκάλες του μετρό. Ασταμάτητα. Τι και αν το επόμενο τρένο θα έρθει σε 2-3 λεπτά. Η απώλεια του εκείνη τη στιγμή φαίνεται σαν καταστροφή! Όσο όμως δεν προλαβαίνουν να τα χωρέσουν όλα στο πρόγραμμα τους, τόσο αυτό τους αγχώνει. Και όσο τους αγχώνει, τόσο τρέχουν παραπάνω, δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο όπου δύσκολα μπορούν να βρουν την έξοδο. Την οποία και αν τη βρουν, ίσως από τη πολύ ταχύτητα να τη προσπεράσουν.

Και κάπως έτσι καταφέραμε να μετατρέψουμε μία φυσική κατάσταση της ανθρώπινης λειτουργίας, το άγχος, σε μία κατάσταση παρατεταμένης έντασης, που φτάνει μέχρι τις αγχώδεις διαταραχές. Δημιουργήσαμε μία κοινωνία με αυξημένα επίπεδα καθημερινού άγχους και στρες, που αρκετές φορές οδηγούν σε σοβαρές παθήσεις. Το βασικό ζήτημα, είναι ο λόγος ύπαρξης του έντονου άγχους και γιατί έχουν επιτρέψει οι άνθρωποι να τους κυριεύει. Πού τους χρειάζεται και γιατί ζουν μέσα από αυτό; Αν τους ρωτήσει κάποιος, για ποιο λόγο το κάνουν όλο αυτό, δηλαδή γιατί επιτρέπουν στο άγχος να κυριαρχεί επάνω τους, συχνά δε γνωρίζουν να απαντήσουν. Κάποιοι ίσως να πουν πως έτσι είναι η ζωή ή πως έτσι έχουνε μάθει.

Ένα απλό πείραμα, μίας αμερικάνικης τηλεοπτικής εκπομπής (Brain Games), έρχεται να αναδείξει κάτι ενδιαφέρον. Δύο οδηγοί, με ίδια αυτοκίνητα, ξεκινώντας από την ίδια αφετηρία την ίδια στιγμή, είχαν σαν αποστολή να διανύσουν μια συγκεκριμένη απόσταση (από την πόλη ως τη παραλία). Ο πρώτος οδηγός θα έμενε σταθερά στη μεσαία λωρίδα και ο δεύτερος θα άλλαζε συνεχώς λωρίδες στον αυτοκινητόδρομο, ώστε να προσπαθήσει να φτάσει όσο γίνεται γρηγορότερα. Το αποτέλεσμα ήταν όντως ο δεύτερος οδηγός να φτάσει κάποια λεπτά νωρίτερα (με τη διαφορά χρόνου των δύο οδηγών να είναι κάπως αμελητέα) αλλά πιεσμένος και αγχωμένος από τις συνεχής προσπεράσεις, χωρίς να μπορεί να χαρεί τη διαδρομή.

Εδώ λοιπόν έγκειται και το ερώτημα, όσον αφορά τις προτεραιότητες. Έχει σημασία άραγε το ταξίδι ή ο προορισμός στη ζωή μας, όπως αναφέρει ο Καβάφης στο γνωστό του ποίημα; Έχει αξία το αποτέλεσμα με κάθε κόστος ή η απόλαυση της διαδρομής;

Φαίνεται πως έχει αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία στους ανθρώπους η νίκη και η επιτυχία, αντί για τη συμμετοχή και τη εμπειρία. Έχουν πεισθεί οι άνθρωποι ότι οι θεσμικές και υλικές διακρίσεις (περιουσία, προαγωγή, αναγνωρισιμότητα) τους καταξιώνουν πολύ περισσότερο μέσα στη κοινωνία από τις ηθικές και γνωστικές τους εμπειρίες (προσωπικές σχέσεις, στιγμές ευτυχίας, επικοινωνία, έρωτας).

Όμως οι άνθρωποι δε φαίνεται να κυνηγάνε μόνο υλικά αγαθά και καταξίωση, αλλά και την ίδια την ίδια τους τη ζωή, όντας περιέργως οι ίδιοι το θήραμα στο κυνήγι αυτό. Κυνηγάνε το χρόνο που δυστυχώς δε θα πιάσουν ποτέ. Αφενός επειδή ο χρόνος δε πιάνεται και αφετέρου επειδή δε γνωρίζουν καν ότι τον κυνηγούν. Ψάχνουν τον εαυτό τους που δε μπορούν να βρουν, έχοντας βάλει τόσες πολλές προτεραιότητες πάνω από αυτόν. Μπορεί, αν προλάβουν να τις ολοκληρώσουν, να καταφέρουν να ασχοληθούν και λίγο με τον εαυτό τους, πριν να είναι αργά.

Ίσως πάλι κάποιοι να μην έχουν μάθει ποτέ να κάνουν κάτι άλλο, όπως να περπατάνε, να σταματάνε, να περιμένουν, παίρνοντας μία ανάσα. Ακόμα και να εγκαταλείπουν, αποδεχόμενοι μια ήττα. Γιατί η παραδοχή μιας ήττας είναι και αυτή νίκη και μάλιστα διπλή. Ακόμα και αυτό στα μάτια κάποιων, μπορεί να μοιάζει με δειλία, με έσχατο σφάλμα και με υποχώρηση. Σαν να είναι η ζωή ένα πεδίο μόνιμης μάχης που οφείλει ο άνθρωπος όχι μόνο να μη σταματάει ποτέ να παλεύει και να τρέχει, αλλά κυρίως να κερδίζει πάντα. Να κερδίζει ποιον και τι άραγε.

Δε γνωρίζω αν έχει σημασία το ταξίδι ή ο προορισμός. Σίγουρα όμως πιστεύω πως οτιδήποτε κάνουμε, αξίζει να το ζούμε όπως είναι, πλήρες και με όλη μας τη ψυχή. Η ζωή και ο χρόνος δε πιάνονται και ευτυχώς που ισχύει αυτό! Και μιας και πιθανότατα, έχουμε μόνο μία ζωή να ζήσουμε, είναι κρίμα να τη κυνηγάμε από πίσω και να μη τη προλαβαίνουμε ποτέ. Γιατί και να τη πιάσουμε, μπορεί τότε να μη ξέρουμε τι να τη κάνουμε.

Είναι κρίμα λοιπόν να μη τη ζούμε…