Γιατί το να έχεις αδυναμίες δεν σε κάνει αδύναμο

Άρθρο: Ελίνα Κατσαδούρη,
Ψυχολόγος

Επιμέλεια: Δημήτρης Αλεξόπουλος Τσώρας,
Φιλόλογος

Στη ζωή υπάρχουν άνθρωποι που μάχονται να διατηρήσουν την αυτοεικόνα του ικανού και του ισχυρού προσώπου. Αυτοί οι άνθρωποι λένε συχνά μιλώντας για τον εαυτό τους: «Τίποτα δεν μπορεί να με καταβάλλει», «Μπορώ να αντιμετωπίσω τα πάντα», ή ακόμα, «Δεν αισθάνομαι καμία αδυναμία απέναντι σε τίποτα». Τέτοια είναι πολλές φορές η πρόταξη της δύναμης τους, σχεδόν ένα επιβεβλημένο αφήγημα, που με κάνει να αναρωτιέμαι, άραγε τι το κακό θα συνέβαινε αν βρισκόταν κάτι το οποίο θα μπορούσε να τους καταβάλλει, κάτι το οποίο θα φαινόταν σαν να μην μπορούν να το αντιμετωπίσουν, κάτι που θα τους έκανε να αισθάνονται κάποια αδυναμία; Ίσως κάτι τέτοιο να ακούγεται τρομακτικό για αυτούς τους ανθρώπους.

Η αποδοχή της τρωτότητας του ανθρώπινου είδους αποτελεί ορόσημο για την απαρχή της ανθρώπινης ανάπτυξης. Ο άνθρωπος, αναγνωρίζοντας την ευαλωτότητά του απέναντι στα υπόλοιπα είδη, όχι μόνο δεν έγινε περισσότερο αδύναμος, αλλά πάσχισε να χρησιμοποιήσει τη νοημοσύνη του για να ελαχιστοποιήσει τις φυσικές του αδυναμίες. Αν δεν υπήρχε αυτή η συνειδητοποίηση της «αδυναμίας», καμία εξέλιξη δεν θα είχε επέλθει ως ανάγκη, το είδος μας θα είχε παραμείνει στην καλύτερη περίπτωση στάσιμο, στη χειρότερη αφανισμένο. Η αναγνώριση της αδυναμίας πράγματι αποτέλεσε μια μεγάλη δύναμη για την ανθρώπινη εξέλιξη, μια ώθηση στη δημιουργία επιβιωτικών μηχανισμών.

Η δαιμονοποίηση της αδυναμίας δαιμονοποιεί καθετί ανθρώπινο. Οι περισσότεροι από μας μεγαλώσαμε με την αντίληψη ότι «τα μεγάλα παιδιά δεν κλαίνε». Πόσο οδυνηρή είναι αλήθεια αυτή η δήλωση για το παιδί μέσα μας, το παιδί που έχει επαφή με το συναίσθημά του και δεν φοβάται να το εκφράσει; Το κλάμα είναι το μέσο έκφρασης του βρέφους και το σήμα για επικοινωνία κάποιας ανάγκης του στο φροντιστή του. Μέσα από το κλάμα, το βρέφος επικοινωνεί τη δυσφορία του και καλεί τη μητέρα του να το φροντίσει. Είναι ο επιβιωτικός του μηχανισμός.

Προχωρώντας προς την ενήλικη ζωή, η επαφή με το συναίσθημα αποσιωπάται, η έκφραση των συναισθημάτων εξελίσσεται σε χαρακτηριστικό των αδύναμων. Αυτή είναι μια ιδέα που καλλιεργείται τόσο στους κόλπους της οικογένειας, που θέλει να αναθρέψει «άτρωτα παιδιά», όσο και στους ευρύτερους κόλπους ενός ολόκληρου πολιτισμού που αναθρέφει «άτρωτους πολίτες» που μπορούν πάντα και παντού να είναι αποδοτικοί. Πόσοι άνθρωποι, αλήθεια, παλεύουν με την έκφραση των συναισθημάτων τους και την αναζήτηση βοήθειας; Γιατί είναι τόσο μεγάλο το στίγμα της ψυχικής ασθένειας; Ερωτήματα άμεσα σχετιζόμενα με την κοινωνική αναπαράσταση της «αδυναμίας».

Το να έχεις αδυναμίες, δεν σε κάνει αδύναμο. Το να έχεις αδυναμίες, σε κάνει επιρρεπή στην εξέλιξη. Αυτό αποτελεί μια συνειδητοποίηση που δυναμώνει ουσιαστικά, στον πυρήνα του τον άνθρωπο. Οποιαδήποτε άλλα θετικά τσιτάτα περί ανθρώπινης ικανότητας αποτυγχάνουν να εκπληρώσουν το σκοπό τους, αν πρώτα δεν υπάρξει η αποδοχή της αδυναμίας. Είναι εντάξει να μην μπορείς να διαχειριστείς τα πάντα. Είναι εντάξει κάποιες φορές να μοιάζουν οι καταστάσεις να σε καταβάλλουν. Είναι εντάξει να έχεις αδυναμίες.

Οι αδυναμίες, αφού αναγνωριστούν, μπορούν να γίνουν η αιτία για να σχηματιστούν εύφορα μονοπάτια προς την ενδυνάμωση, προς την προσωπική ανάπτυξη και προς την εξέλιξη. Η συμφιλίωση με την αδυναμία, μοιάζει να δείχνει ήδη μια κατεύθυνση να ακολουθήσει κανείς αν θέλει να διευρύνει το φάσμα της δύναμής του. Είναι συνήθως μια διαδρομή ξεχωριστή για τον καθένα. Όμως όχι μοναχική. Είναι πολλοί οι άνθρωποι που επιλέγουν να αγωνίζονται με τις αδυναμίες τους. Και αυτός μοιάζει να είναι ένας πραγματικά θαρραλέος αγώνας!