Πάνος ΡοκίδηςΆρθρο: Πάνος Ροκίδης
Εκπαιδευόμενος Ψυχοθεραπευτής
Επιμέλεια: Στέλλα Πυρένη
Φιλόλογος
- Κατανοώ τον εαυτό μου, τους άλλους και τον κόσμο έχοντας ως βάση τη διαρκώς μεταβαλλόμενη εμπειρία μου.
- Το νόημα που αποδίδω στην πραγματικότητα είναι μοναδικό, μορφοποιείται δε από τις εμπειρίες που βιώνω και τον τρόπο που επεξεργάζομαι και καταλαβαίνω την κάθε εμπειρία.
- Ο τρόπος που υπάρχω, ζω και πράττω προέρχεται εξ ολοκλήρου από το εντελώς προσωπικό μου νόημα, το οποίο εγώ αποδίδω στην πραγματικότητα.
- Συμπεριφέρομαι με τέτοιον τρόπο, ώστε να ικανοποιήσω τις ανάγκες μου, όπως εγώ τις αντιλαμβάνομαι και τις βιώνω και όπως εγώ αντιλαμβάνομαι και βιώνω την πραγματικότητα.
- Η συμπεριφορά μου εμπεριέχει τη συναισθηματική μου παρουσία. Τα συναισθήματά μου αποτελούν κομμάτι του τρόπου που επιχειρώ να ικανοποιήσω τις ανάγκες μου. Αυτό που νιώθω, βρίσκεται σε άμεση αναλογία με το πόσο σημαντική είναι η ανάγκη για μένα.
- Μέρος της πραγματικότητάς μου είναι και η αίσθηση που έχω για τον εαυτό μου.
- Σε έναν ικανοποιητικό βαθμό θα μπορούσες να κατανοήσεις τον τρόπο που συμπεριφέρομαι, εάν μπορούσες να καταλάβεις πώς βλέπω και κατανοώ τον εαυτό μου αλλά και τους άλλους γύρω μου.
- Ο τρόπος που κατανοώ τον εαυτό μου προκύπτει από τις εμπειρίες και τις αντιλήψεις μου, κυρίως όταν συγκρίνω τον εαυτό μου με εκείνον των άλλων καθώς και από τις απόψεις και τις κρίσεις των άλλων, όπως εγώ τις αντιλαμβάνομαι. Η αίσθηση για τον εαυτό μου μπορεί να είναι ρευστή, συμπεριλαμβάνει όμως κάποιες σταθερές αντιλήψεις. Δίνω αξία σε αυτές τις σταθερές και αμετάβλητες αντιλήψεις.
- Κατέχω μια εγγενή παρόρμηση να φροντίζω τον εαυτό μου, να αναπτύσσομαι και να θεραπεύομαι. Αυτή η ώθηση περιλαμβάνει και την τάση να διατηρώ τον εαυτό μου ασφαλή και άτρωτο όπως και να εκπληρώσω τις εσώτερες δυνατότητές μου και να γίνω αυτός που —δυνητικά— είμαι ικανός να γίνω.
- Οι αξίες που αποδίδω στις εμπειρίες μου καθώς και το πώς αξιολογώ τον εαυτό μου έχουν ως βάση τα προσωπικά μου βιώματα αλλά επίσης και τις αξίες που παίρνω και ενδοβάλλω από τους άλλους. Ενδέχεται να μην μπορώ να διακρίνω ποιες αξίες προέρχονται από τους άλλους και ποιες αξίες είναι εντελώς δικές μου.
- Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι που βιώνω τις εμπειρίες της ζωής μου. Κάποιες τις κάνω δικές μου, τις υιοθετώ και τις ενσωματώνω στην κοσμοθεωρία μου. Κάποιες τις αγνοώ, γιατί δεν ταιριάζουν με τον τρόπο που εγώ αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου μέσα στον κόσμο.
- Συνήθως συμπεριφέρομαι με τρόπους που είναι συνεπείς με την εικόνα που έχω για τον εαυτό μου. Οπότε, εάν πιστεύω ότι «δεν αξίζω», θα συμπεριφερθώ σαν αυτό να είναι αλήθεια.
- Οι υποβόσκουσες ανάγκες και εμπειρίες που έχω αρνηθεί ή διαστρεβλώσει ή που δεν έχω καταφέρει να κατανοήσω, έχουν την τάση να διαρρέουν και να εκδηλώνονται μέσα από τη συμπεριφορά μου. Επειδή σε αυτές τις περιπτώσεις η συμπεριφορά μου δεν είναι σύμφωνη με την εικόνα που έχω για τον εαυτό μου, είναι πιθανόν να μη δεχτώ ότι μου ανήκει αυτή η ασυνεπής με την αυτοεικόνα μου συμπεριφορά.
- Όταν αποσυνδέομαι από τον εαυτό μου, χάνω την επαφή μαζί του και αρνούμαι να αντιληφθώ το βίωμά μου. Έτσι μου είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσω τους άλλους και τον κόσμο γύρω μου. Αυτό μου προκαλεί ένταση και ανησυχία ή αλλιώς ένα είδος ασυμφωνίας.
- Όταν είμαι σε επαφή με τον εαυτό μου, όταν είμαι αυθεντικός, αποκτώ την ικανότητα να είμαι ανοιχτός στην αμεσότητα και την ολότητα της κάθε εμπειρίας και να την ενσωματώνω στην αντίληψη και την κοσμοθεωρία μου.
- Ενδέχεται να βρω ότι κάποια εμπειρία έχει απειλητικό χαρακτήρα, κυρίως εάν δε συμφωνεί με τον τρόπο που βλέπω τον εαυτό μου μέσα στον κόσμο (αυτοεικόνα). Όσο περισσότερες οι απειλητικές εμπειρίες τόσο πιο άκαμπτη και σκληρή γίνεται η αυτοεικόνα μου και τόσο πιο σφιχτά θα είμαι προσκολλημένος και αμετακίνητος στην άποψή μου.
- Εάν όμως νιώσω ότι με καταλαβαίνουν και με αποδέχονται, ίσως μπορέσω να ξαναδώ με άλλο μάτι εμπειρίες που είχα αρνηθεί στο παρελθόν κι έτσι να μπορέσω να τις καταλάβω στο παρόν και να τις δεχτώ στη σφαίρα της συνειδητότητάς μου. Η απουσία απειλής μου δίνει τη δυνατότητα να κατανοήσω τον εαυτό πιο ολοκληρωμένα. Η ολοκληρωμένη και διευρυμένη κατανόηση του εαυτού μου έχει και θεραπευτικές ποιότητες και διαστάσεις.
- Όταν έχω τη δυνατότητα να αντιλαμβάνομαι και να ενσωματώνω την ολότητα της κάθε εμπειρίας, αναπόφευκτα αντιλαμβάνομαι καλύτερα και γίνομαι περισσότερο ανεκτικός με τους άλλους ανθρώπους και τους αποδέχομαι ως ξεχωριστά, διαφορετικά και μοναδικά όντα.
- Όταν αναδιαμορφώνω τον εαυτό μου και την κοσμοθεωρία μου, όταν συμπεριλαμβάνω εμπειρίες που στο παρελθόν είχα αρνηθεί ή διαστρεβλώσει, τότε ξεκινώ να αναδιαμορφώνω και να μετασχηματίζω και τις αξίες μου. Απελευθερώνομαι από αξίες που έχω ενσωματώσει από τρίτους και που δε μου ανήκουν. Γίνομαι ένα πλήρως λειτουργικό πρόσωπο, με σιγουριά και αυτοπεποίθηση, που εμπιστεύεται τον εαυτό του και τα βιώματά του.
Στο παραπάνω κείμενο παρατίθενται οι 19 προτάσεις που διατύπωσε ο Carl Rogers (1902-1987), Αμερικανός ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής και θεμελιωτής της προσωποκεντρικής θεραπευτικής προσέγγισης.
Με τον όρο «προτάσεις» αποδίδεται στα ελληνικά ο αγγλικός όρος «propositions». Θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν επίσης οι όροι: «ιδέες», «ιδεολογικά σχήματα», «ισχυρισμοί» ίσως και «υποθέσεις».
Οι 19 προτάσεις (Rogers, 1951) αποτελούν έναν από τους τρεις βασικούς πυλώνες της προσωποκεντρικής ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης. Οι άλλοι δυο είναι α) οι 6 θεραπευτικές συνθήκες, οι οποίες είναι απαραίτητες και επαρκείς για την αλλαγή της προσωπικότητας του πελάτη μέσω της θεραπευτικής διαδικασίας (Rogers, 1957) και β) τα 7 στάδια της διαδικασίας που ακολουθεί ο πελάτης στη θεραπεία (Rogers, 1961).
Για τον Merry οι 19 προτάσεις μάς παρέχουν μια γλαφυρή κι εκλεπτυσμένη θεωρία για το πώς και κάτω από ποιες συνθήκες οι άνθρωποι αλλάζουν προς το θετικότερο —για τον εαυτό τους και την κοινωνία— και γιατί συγκεκριμένες ποιότητες σχέσεων προάγουν και υποβοηθούν αυτή την αλλαγή (Merry, 2020).
Γραμμένες από τον Rogers στις αρχές της δεκαετίας του ’50 με τη γλώσσα της φιλοσοφίας της εποχής εκείνης, ίσως για τον σημερινό αναγνώστη να είναι δύσκολο να διαβαστούν και να κατανοηθούν. Διάφοροι μελετητές, ανάμεσα σε αυτούς και ο προαναφερθείς και αγαπημένος μου Tony Merry, προσπάθησαν να τις επαναδιατυπώσουν και να τις φέρουν με κάποιο τρόπο στο σήμερα. Για τους αναγνώστες που ενδιαφέρονται, μπορείτε να βρείτε τις αρχικές προτάσεις του Rogers, τις διευκρινιστικές προσθήκες του Merry και τις επαναδιατυπωμένες προτάσεις στα αγγλικά (ελεύθερη ελληνική μετάφραση των οποίων αποτελούν οι 19 προτάσεις του παρόντος κειμένου) στους παρακάτω συνδέσμους:
https://palacegatecounsellingservice.wordpress.com/carl-rogers-19-propositions-a-revisiting/
Για τους αναγνώστες που ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα για την προσωποκεντρική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Παπαζήση» τον Οκτώβριο του 2021 στα ελληνικά το συλλογικό έργο «The Handbook of Person Centred Psychotherapy and Counselling» (Cooper, O’Hara, Schmid, Bohart, 2013). Εκεί μπορείτε να βρείτε τις βασικές αρχές και έννοιες της προσέγγισης, όπως για παράδειγμα την έννοια του «πλήρους λειτουργικού προσώπου» που αναφέρθηκε στην πρόταση 19 παραπάνω, την ιστορία, της εξελίξεις και τις φυλές της ροτζεριανής ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης:
Cooper, M., O’Hara, M., Schmid, P.F., Bohart, A.C. (2021). Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική. Θεωρία, Εφαρμογές και Θεραπευτική Πρακτική. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Cooper, M., O’ Hara, M., Schmid, P.F., Bohart, A.C. (2013). The Handbook of Person-Centred Psychotherapy & Counselling, (2nd edition). UK: Palgrave Macmillan.
Cooper, M., O’ Hara, M., Schmid, P.F., Bohart, A.C. (2021). Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική. Θεωρία, Εφαρμογές και Θεραπευτική Πρακτική. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
Merry, T., (2020). Learning and Being in Person-Centred Counselling (3rd edition). UK: PCCS Books.
Rogers, C., (1951). Client-Centered Therapy. UK: Constable.
Rogers, C. (1957). The Necessary and Sufficient Conditions of Therapeutic Personality Change. Journal of Consulting Psychology, Vol.21, p. 95-103.
Rogers, C. (1961). On Becoming a Person. UK: Robinson.