Ελίνα ΚατσαδούρηΆρθρο: Ελίνα Κατσαδούρη,
MSc Ψυχολόγος, Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεύτρια
Επιμέλεια: Δημήτρης Αλεξόπουλος Τσώρας,
Φιλόλογος
Αποτελεί, ίσως, μία γλυκόπικρη παραδοχή το ότι πολλά από τα προβλήματά μας μεγεθύνονται ή και προκύπτουν από την έλλειψη καλών, θετικών και υποστηρικτικών ανθρώπων στη ζωή μας. Και αυτό γιατί, οι δυσκολίες στο ταξίδι της ζωής είναι αναπόφευκτες. Οφείλουμε – για την ευημερία μας – να συμφιλιωθούμε με αυτό. Κατά τη διάρκεια της ζωή μας, θα συναντήσουμε δυσάρεστα απρόοπτα, δύσκολες καταστάσεις, στεναχώριες και μεγάλα κάποιες φορές άγχη. Σε αυτό, δεν υπάρχουν εκλεκτοί εξαιρούμενοι. Αλλά, ένα από τα εκείνα τα μοναδικά κομμάτια, στα οποία μπορούμε να παρέμβουμε προσωπικά, είναι το εξής: Με ποιους επιλέγουμε να περνάμε τη ζωή μας; Σε ποιους δίνουμε την πολυπόθητη – όπως θα έπρεπε να λογίζεται – πρόσκληση στο θέατρο της ζωής μας; Με ποιους θέλουμε να δούμε αυτή την παράσταση, να μας κρατούν το χέρι, να είναι εντάξει να δακρύζουμε και να γελάμε μαζί και να συνομιλούμε για τα δρώμενα της σκηνής, στην οποία είμαστε πρωταγωνιστές;
Τα καλά νέα είναι ότι πράγματι εμείς, ως ενήλικες, έχουμε τον απόλυτο έλεγχο του προσωπικού μας κύκλου. Πράγματι, σκεφτείτε το. Τι μας εμποδίζει από το να διατηρήσουμε επαφές με αυτούς που μας κάνουν καλό και να διακόψουμε επαφές με εκείνους που μας δυσαρεστούν;
Τα κακά νέα είναι ότι, για να έχουμε τον απόλυτο έλεγχο των επιλογών μας, χρειάζεται να καλλιεργήσουμε τη συνειδητότητα μας γύρω από τις επιλογές μας: Με ποια κριτήρια επιλέγουμε αυτούς που επιλέγουμε; Και αυτό είναι μια διαδικασία που απαιτεί ψυχικό κόπο και χρόνο. Οι επιλογές δεν είναι αυτόματες. Και εάν μοιάζουν αυτόματες, παρόλα αυτά, βασίζονται σε προηγούμενη εδραίωση πεποιθήσεων, κουλτούρας και αξιών με τις οποίες συνδέουμε τη δική μας προσωπική αξία. «Όμοιος ομείω αεί πελάζει». Επιλέγουμε να κάνουμε παρέα με ανθρώπους που μας επιβεβαιώνουν την αξία την οποία εμείς οι ίδιοι αποδίδουμε στον εαυτό μας. Με άλλα λόγια, επιλέγουμε ανθρώπους που επιβεβαιώνουν την ήδη διαμορφωμένη – για κάποιους λόγους – ταυτότητά μας. Ήμουν στην οικογένειά μου φροντιστής; Θα συνεχίζω να φροντίζω τους γύρω μου, τους συντρόφους μου, χωρίς να αναρωτιέμαι εάν εγώ φροντίζομαι. Αντίστοιχα, δεν είχα ασφαλή χώρο να επαναστατήσω στην εφηβεία μου; Θα επιλέξω ανθρώπους που επιβεβαιώνουν την πειθήνια μου διαμόρφωση, διότι αυτό έχω μάθει πως πρέπει να είμαι. Τα παραπάνω δεν είναι θεωρήματα που δεν επιδέχονται αμφισβήτηση και δεν είναι πάντα έτσι. Είναι, απλώς, αληθινά αφηγήματα μέσα από μία ψυχοθεραπευτική αίθουσα.
Μα, γιατί διαμορφώσαμε αυτή την ταυτότητά εξαρχής; Η ήδη διαμορφωμένη ταυτότητα μας ήταν ο ήρωάς μας, η πυξίδα μας, κάποτε. Εξυπηρετούσε την επιβίωσή μας στο εκεί και τότε, σε ένα αξιακό σύστημα, οικογενειακό, κοινωνικό, στο οποίο έπρεπε να επιβιώσουμε με το να μοιάζουμε με το ρόλο που μας αποδίδουν. Διότι διαφορετικά, κινδυνεύαμε να μας μαλώσουν, να μας δημιουργήσουν δηλαδή δυσάρεστα συναισθήματα, συχνά ντροπή και ενοχή, για αυτό που πραγματικά είμαστε. Πολύ περισσότερο, κινδυνεύαμε να στερηθούμε την αγάπη και την αποδοχή από τα σημαντικότερα, τότε, πρόσωπα της ζωής μας, μέσα από τα οποία, μοναδικά επιβεβαιώναμε την προσωπική μας αξία. Οι τυχεροί από εμάς μπόρεσαν, στο μέτρο που μπορούσαν, να κατακτήσουν τις δικές τους διαμορφώσεις, σε οικογένειες όπου ήταν ασφαλές να πειραματιστείς και να αποκλίνεις, να συγκρουστείς. Η σύγκρουση είναι υγιής στην εφηβεία, πολύ περισσότερο, θεμιτή.
Στο «πάντρεμά» μας με τη διαμορφωμένη μας ταυτότητα, χρειάζεται ως ενήλικες πια να αναθεωρήσουμε, να αναγνωρίσουμε ότι δεν ζούμε στο εκεί και τότε, αλλά στο εδώ και τώρα. Χρειάζεται να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να κάνουμε τι δικές μας επιλογές, ποιοι δηλαδή θέλουμε να είμαστε, στρεφόμενοι προς τα μέσα, προς το τι μας λέει ο οργανισμός μας ότι θέλουμε να είμαστε. Να ακολουθήσουμε τα δικά μας, αυθεντικά, συναισθήματα. Βέβαια, θα αναρωτηθεί κανείς, πόσο εύκολο είναι να τα αναγνωρίσεις, όταν έχουν επέλθει τόσα χρόνια «καλουπώματος». Σωστά. Όχι εύκολο. Αλλά όχι και ακατόρθωτο.
Στο δρόμο της προσωπικής επιλογής και επαναπροσδιορισμού, έχει σημασία η επιλογή, όσο γίνεται πιο συνειδητή, των ανθρώπων στη ζωή μας. Είναι σημαντικό να διαλέγουμε «καλούς» συνοδοιπόρους. Τι θα πει «καλός συνοδοιπόρος»; Πολύ παραπάνω, τι σημαίνει «καλό» για εμένα; Αυτή είναι μια ερώτηση που οφείλει να απαντήσει ο καθένας για τον εαυτό του, μέσα από τον προσωπικό του αναστοχασμό γύρω από τις δικές του ανάγκες και αξίες στη ζωή του. Έτσι όπως προσωπικά το αντιλαμβάνομαι, μέσα από τις διάφορες επιστημονικές και προσωπικές μου προσλαμβάνουσες, καλός συνοδοιπόρος είναι ο άνθρωπος που, αν και διαφορετικός, μπορεί να κατανοήσει τη δική σου ανάγκη, να τη σεβαστεί και να τη συμμεριστεί. Μπορεί να σε αποδέχεται όπως είσαι, ακουμπώντας και τη δική του οπτική με δοκιμαστικότητα και αγάπη. Είναι εκείνος που στρέφεται προς την ενδυνάμωση, τη χαρά και την ελπίδα, την ευγνωμοσύνη και την ταπεινότητα, που μπορεί να ονειρεύεται και να σε ενθαρρύνει και που ασπάζεται τον μόχθο της προσπάθειας και της εξέλιξης στη ζωή. Ένας άνθρωπος που έχει αναμετρηθεί με τα δικά του προσωπικά σκοτάδια, ώστε να αισθάνεται ασφάλεια να καθήσει παρέα και στα δικά σου σκοτάδια. Χωρίς πολλά λόγια και σοφίες, χωρίς ειδήμονες θέσεις, αλλά με μία υπαρξιακή, δεκτική και παρατηρητική στάση προς τη ζωή. Όλα τα υπόλοιπα, απλά περισσεύουν και πιάνουν – πολύτιμο – χώρο.