Πάνος ΡοκίδηςΆρθρο: Πάνος Ροκίδης
Ψυχοθεραπευτής
Επιμέλεια: Στέλλα Πυρένη
Φιλόλογος
Στο Focusing το σώμα κατέχει κεντρική θέση. Δίνεται προσοχή και εξερευνάται η «βιωμένη αίσθηση», η αίσθηση δηλαδή που δημιουργείται στο σώμα σχετικά με διάφορες καταστάσεις. Περιλαμβάνει το να «μπαίνεις» στο σώμα κι εκεί μέσα να βρίσκεις αυτήν την ειδικής φύσης αίσθηση. Ο Eugene Gendlin, θεμελιωτής του Focusing, ήταν ο πρώτος που κατέδειξε και ονόμασε τη βιωμένη αίσθηση. Εκφράζοντάς το απλά, η βιωμένη αίσθηση είναι μια σωματική εμπειρία, ένα σωματικό βίωμα που έχει νόημα (Cornell, 2005).
Παρακάτω η Ann Weiser Cornell, ιδρύτρια του Inner Relationship Focusing (μαζί με τη Barbara McGavin), περιγράφει 10 τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το Focusing στην καθημερινή ζωή:
10 ΤΡΟΠΟΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕΤΕ ΤΟ FOCUSING ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΣΑΣ
Στην αρχή χρησιμοποιούσα το Focusing σε συγκεκριμένες στιγμές κατά τη διάρκεια της βδομάδας. Όποτε βρισκόμουν με τον Focusing συνεργάτη μου κι ερχόταν η σειρά μου να εστιάσω, συνήθιζα να στρέφω την προσοχή μου στο εσωτερικό του σώματός μου και αισθανόμουν ό,τι επιζητούσε την προσοχή μου εκείνη τη δεδομένη στιγμή. Συνήθως αυτό που αποζητούσε την προσοχή μου ήταν ένα συναίσθημα σχετικό με κάτι που είχε συμβεί νωρίτερα. Για παράδειγμα, ένιωθα ένα σφίξιμο στο στήθος που είχε να κάνει με μια διαφωνία που είχα με τη συγκάτοικό μου τρεις μέρες πριν. Μέχρι τη στιγμή της συνεδρίας Focusing δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσο είχε πληγωθεί κάτι μέσα μου εξαιτίας της διαφωνίας. Το πληγωμένο μου κομμάτι επιζητούσε την προσοχή και αυτό ήταν εντάξει. Ήξερα πώς να το διαχειριστώ στη διαδικασία.
Δε θα ήταν όμως τέλειο, σκέφτηκα, να ήξερα ποια θα ήταν η αντίδρασή μου νωρίτερα… ή έστω αμέσως μετά τη διαφωνία ίσως, ή ακόμα καλύτερα, κατά τη διάρκεια του καβγά;
Δεν είμαι σε θέση να πω ποια στιγμή ή ποια μέρα κατάλαβα ότι είχα αρχίσει να χρησιμοποιώ το Focusing σε όλο το φάσμα της ζωής μου και όχι μόνο στις ώρες που είχα προγραμματίσει συνεδρία. Συνέβη όμως, και τώρα νιώθω ότι ζω κυριολεκτικά μια Focusing ζωή. Ναι, φυσικά και υπάρχουν στιγμές που χάνω την επαφή με αυτήν την εσωτερική γνώση που φέρνει το Focusing. Είναι όμως πολύ λιγότερες και σε αραιότερα διαστήματα.
Παρακάτω θα βρείτε 10 τρόπους που οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιήσουν το Focusing στην καθημερινή τους ζωή. Κάποιοι τρόποι προέκυψαν από τις δικές μου εμπειρίες, άλλοι από ιστορίες φίλων και συναδέλφων που τις μοιράστηκαν μαζί μου. Είμαι σίγουρη πως υπάρχουν παραπάνω από δέκα τρόποι και κάνοντας εδώ την αρχή, εσείς μπορεί να βρείτε πολλούς περισσότερους. Παρακαλώ, να μου τους πείτε…
- Αυτά που πονάνε.
Πριν το Focusing, δεν μπορούσα να παρατηρήσω τι ήταν αυτό που με πλήγωνε –συνέχιζε όμως να με πονάει. Μια φίλη που δε με προσκάλεσε στο πάρτι της, ο έπαινος του καθηγητή για την δουλειά ενός συμφοιτητή μου, το σχόλιο του μπαμπά μου ότι πήρα βάρος. Στην οικογένειά μου επικρατούσε μια αρχή: μη δίνεις σημασία, μην το λες, μην ταράζεις τα νερά. Εκεί γύρω στα 20 μου, δεν είχα καμία επίγνωση των συναισθημάτων μου εκτός αν ήταν ευχάριστα και «καλά». Όταν ξεκίνησα το Focusing, άρχισα να ανακαλύπτω πληγές από το παρελθόν, μέρη μέσα μου που είχαν μελανιές από χτυπήματα που δεν είχα καν προσέξει ότι συνέβησαν. Συνήθως αναγνωρίζουμε κι επιθυμούμε να μένουμε μόνο με τα ευχάριστα συναισθήματα. Μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά μέσα μας αν πούμε, με αφορμή μια δύσκολη κατάσταση: «Ωχ, αυτό πόνεσε!» –είτε το πούμε δυνατά είτε όχι.
Γνωρίζοντας και αναγνωρίζοντας το πώς νιώθετε μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά.
- Κάτι δεν πάει καλά.
Ένας φίλος επιπλοποιός μού είπε για μια φορά που ήταν στο ξυλουργείο έτοιμος να φτιάξει μια ντουλάπα. Είχε αγοράσει τα ξύλα και ήταν έτοιμος να ξεκινήσει να τα κόβει. Αλλά δίσταζε. Είχε μια βιωμένη αίσθηση που του έλεγε ότι «κάτι είναι λάθος». Η λογική και το μυαλό τού έλεγε: «Έλα, προχώρα. Τα έχεις μετρήσει ήδη δυο φορές». Η βιωμένη αίσθηση όμως επέμενε. Όταν τα έλεγξε ακόμα μια φορά, τα μήκη δεν ήταν σωστά και αν είχε προχωρήσει στο κόψιμο, όλο το εγχείρημα θα καταστρεφόταν.
Μια φορά καθώς έφευγα από ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στην Ολλανδία, ένιωσα έντονα την ανάγκη να φτιάξω το κρεβάτι. Η λογική μου έλεγε: «Μα γιατί, ποιος ο λόγος; Θα αλλάξει έτσι κι αλλιώς τα σεντόνια η καμαριέρα». Κάτι όμως με τραβούσε προς το κρεβάτι. Και το έστρωσα. Και βρήκα το προσωπικό ημερολόγιό μου κάτω από το μαξιλάρι το οποίο θα το ξεχνούσα.
Μερικές φορές η βιωμένη αίσθηση μπορεί να προειδοποιεί για κάποιο λάθος ή παράβλεψη. Δώστε της την προσοχή σας.
- Μισό λεπτό να το σκεφτώ.
Παλιότερα έλεγα «ναι» σε όλα. Να κρατήσω τα πρακτικά μιας συνάντησης. Να φέρω καφέδες. Να ποτίσω τα φυτά της φίλης όσο λείπει σε ταξίδι. Πριν το Focusing δε γνώριζα για αυτόν τον εσωτερικό χώρο, όπου θα μπορούσα να ελέγξω εάν αυτό που μου ζητούσαν μπορούσα να το κάνω. Κι έτσι το έπαιζα «καλή» και έλεγα πάντα ναι.
Μου πήρε πολλές ώρες Focusing να μείνω με το κομμάτι μέσα μου που δεν ένιωθε εντάξει να λέει όχι. Συνειδητοποίησα ότι όταν τιμώ τις ανάγκες μου, τιμώ και τον άνθρωπο που μου ζητάει τη χάρη. Μου έγινε δεύτερη φύση να κάνω μια παύση και να ρωτάω μέσα μου αν είναι εντάξει να κάνω αυτό που μου ζητάνε. Τώρα πια όταν λέω ναι, το κάνω με όλη μου την καρδιά.
Μερικές φορές το να λες «όχι» είναι σημαντικό για την ευημερία σου.
- Χρειάζομαι λίγο χρόνο.
Πριν το Focusing, νόμιζα ότι θα έπρεπε πάση θυσία να εμμένω και να επιμένω σε μια συναισθηματική αλληλεπίδραση, όπως σ’ έναν καβγά με τον σύντροφό μου. Θύμωνα κι έλεγα πολλές φορές πράγματα που αργότερα μετάνιωνα, κυρίως επειδή ένιωθα παγιδευμένη στην κουβέντα. Μετά την εκπαίδευσή μου στο Focusing ανακάλυψα το δικαίωμά μου να λέω: «Χρειάζομαι λίγο χρόνο για να κατανοήσω αυτό που λες και να ξεκαθαρίσω πώς αισθάνομαι». Επειδή τιμούσα το δικαίωμά μου να το κάνω αυτό, παρέμενα συνδεδεμένη με το άλλο πρόσωπο το οποίο το κατανοούσε, κι επίσης δεν ένιωθε να απειλείται από το αίτημά μου.
Μερικές φορές ο χρόνος που ζητάω μπορεί να είναι μόλις ένα λεπτό. Κλείνω τα μάτια και έρχομαι σε επαφή με τη βιωμένη αίσθηση. Άλλες φορές παίρνει περισσότερο, κάνω μια βόλτα ή πηγαίνω στο δωμάτιό μου. Μόλις επανέλθουμε στη συζήτηση και οι δυο έχουμε ωφεληθεί από την παύση που πήραμε και την επαφή που κάναμε με τον εαυτό μας.
Τιμήστε το δικαίωμά σας να πάρετε μια παύση, έτσι ώστε να νιώσετε ότι συνδέεστε με τον εαυτό σας και κατ’ επέκταση με τους άλλους.
- Άλλαξα γνώμη.
Κάποτε είπα σε μια φίλη να έρθει σπίτι μου και να συγκατοικήσουμε. Στη συνέχεια όμως τα πράγματα άλλαξαν. Προσπάθησα πολύ να το διαχειριστώ, το σώμα μου, όμως, έλεγε «όχι». Εξηγώντας στη φίλη μου πώς ένιωθα δεν ήταν καθόλου εύκολο. Την άκουσα πολύ προσεκτικά. Και αποφασίσαμε να κάνουμε ένα διάλειμμα. Την επόμενη μέρα η φίλη μου ήρθε και ακτινοβολούσε. Είχε βρει ένα όμορφο μέρος για να μείνει μόνη της. Μένοντας σε επαφή με τις δικές μου ανάγκες, ήταν κάτι που με τη σειρά του βοήθησε και την ίδια να κάνει ένα μεγάλο βήμα.
Είναι εντάξει να αλλάξετε γνώμη και να εμπιστεύεστε την αίσθηση για το τι είναι το σωστό για εσάς.
- Τι είναι το σωστό…
Τι νιώθω ότι είναι σωστό να κάνω μετά;
Οι ειδικοί που ασχολούνται με θέματα οργάνωσης και προγραμματισμού προτείνουν ότι το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι από το προηγούμενο βράδυ να εντοπίσετε τα σημαντικά βήματα της επόμενης μέρας, έτσι ώστε να είστε σωστά προετοιμασμένοι. Με το Focusing μπορείτε να νιώθετε τι είναι το σωστό για εσάς, στιγμή προς στιγμή. Είναι εξαιρετική ιδέα να συνδυάσετε και τα δυο. Να νιώσετε από το προηγούμενο βράδυ ποια είναι τα σημαντικά θέματα της επόμενης μέρας και το πρωί, ξεκινήστε με το πρώτο και στη συνέχεια αισθανθείτε με τι είναι σωστό για εσάς να συνεχίσετε. Με έναν σμπάρο δυο τρυγόνια.
Ναι, μπορείτε να αισθάνεστε ποιο νιώθετε ότι είναι το σωστό για εσάς, στιγμή προς στιγμή καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας.
- Τι να του πάρω…
Τι δώρο να του/της πάρω;
Έχει πλάκα και είναι πολύ ικανοποιητική εμπειρία να διαλέξετε δώρα για τους φίλους σας, χρησιμοποιώντας το Focusing. Φέρνω την αίσθηση του προσώπου μέσα μου και συνεχίζω τη ζωή μου για τις επόμενες μέρες, ελέγχοντας πού και πού την αίσθηση. Αν μου έρθει μια ιδέα, το ελέγχω με τη βιωμένη αίσθηση. Συχνά, αντί για ένα συγκεκριμένο δώρο, νιώθω κάτι να με τραβάει σε κάποιο μαγαζί με την αίσθηση ότι κάτι θα βρω εκεί. Είναι εκπληκτικό πόσο συχνά αποδεικνύεται αληθινή.
Εκφράστε την ιδέα σας και ελέγξτε με τη βιωμένη αίσθηση αν είναι εντάξει και ταιριάζει.
- Τι χρειάζεται να γίνει εδώ;
Εκτός από τη δουλειά μας, ασχολούμαστε και με άλλες δημιουργικές δραστηριότητες. Γράψιμο, πλέξιμο, κηπουρική, σχεδιασμό κοσμημάτων κ.ά. Εμπλέκοντας το Focusing σε αυτές τις ασχολίες πολλές φορές αποδεικνύεται πολύ χρησιμότερο από το να χρησιμοποιούμε τη λογική. Όπως και στις άλλες του χρήσεις, απαιτείται η «παύση» για να το αισθανθείτε πρώτα παρά να σπεύσετε απλά για να συνεχίσετε. Δοκιμάζω μια ιδέα, παίρνω παύση, ελέγχω αν είναι εντάξει. Μπορεί να συνεχίσω ή μπορεί να χρειαστεί να προσαρμόσω διαφορετικά την αρχική ιδέα.
Ο ρυθμός να παίρνετε παύση, να αισθάνεστε, να πράττετε και μετά παύση και αίσθηση ξανά είναι αυτό ακριβώς που συμβαίνει σε μια συνεδρία Focusing όπου βρίσκουμε μια λέξη ή ένα σύμβολο που περιγράφει το πώς νιώθουμε… και μετά ελέγχουμε ξανά εάν η λέξη μάς ταιριάζει.
Υπάρχει ένας ρυθμός σε όλη αυτήν τη διαδικασία: παύση, αίσθηση, δράση –μετά πάλι παύση, αίσθηση ξανά…
- Ας μη συνεχίσουμε ακόμη
Ας μη συνεχίσουμε –κάτι δε μοιάζει να είναι ολοκληρωμένο.
Πριν το Focusing δεν ήξερα να έρχομαι σε επαφή με τις βιωμένες μου αισθήσεις ώστε να παρευρίσκομαι συνειδητά σε συναντήσεις ή σε συμβούλια που απαιτούν τη λήψη αποφάσεων. Μετά την εκπαίδευσή μου πολλές φορές έπιασα τον εαυτό μου να λέει: «Ας μη συνεχίσουμε ακόμα, κάτι δε μου φαίνεται να έχει ολοκληρωθεί».
Ανακάλυψα ότι με το που το έλεγα, ένα τουλάχιστον άτομο θα κουνούσε το κεφάλι του έχοντας αισθανθεί το ίδιο. Μένοντας με τη βιωμένη αίσθηση ότι κάτι λείπει από την απόφαση που ήμασταν έτοιμοι να πάρουμε, σχεδόν πάντα καταλήγαμε σε μια πιο ολοκληρωμένη και σωστή λύση.
Επιτρέψτε στον εαυτό σας να εντοπίζετε και να επικοινωνείτε ό,τι αισθάνεστε πως μοιάζει να είναι ατελές για εσάς.
- Η πείνα μου δεν είναι για αυτό ακριβώς…
Δεν έχω όρεξη για αυτό ακριβώς, αυτή τη στιγμή.
Δε θα μπορούσαμε να ολοκληρώσουμε τη λίστα μας χωρίς να συμπεριλάβουμε και αυτό το σημαντικό κομμάτι. Η επίγνωση που μας δίνει το Focusing, μας βοηθάει να αισθανθούμε αν πεινάμε και για τι ακριβώς πεινάμε. Ενδέχεται να ανακαλύψω ότι η πείνα δεν είναι για φαγητό αλλά για κάτι άλλο. Ίσως είναι για συναισθηματική ανακούφιση. Παίρνοντας την παύση μου, έμαθα να διακρίνω τη διαφορά.
Πάρτε τον χρόνο σας να συνειδητοποιήσετε τι ακριβώς θέλετε, ώστε να δώσετε στον εαυτό σας εκείνο που χρειάζεται.
Σίγουρα στη λίστα μπορούν να προστεθούν και άλλοι πολλοί τρόποι. Αυτό που όλοι όμως θα έχουν ως κοινό είναι το στοιχείο της Παύσης. Στη ροή της καθημερινότητάς μας, έστω για μια στιγμή, κάνουμε μια παύση κι αισθανόμαστε την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε στην ολότητά της. Η παύση οδηγεί στην αίσθηση. Η αίσθηση ανοίγει μπροστά μας περισσότερες επιλογές. Γι’ αυτό αγαπώ το Focusing στην καθημερινή ζωή: για την αίσθηση της δύναμης και της ελευθερίας των επιλογών, για την αίσθηση ότι είμαι πιο παρούσα στη ζωή μου.
Εύχομαι να είστε κι εσείς πλήρως παρόντες στις ζωές σας.
Το Focusing αλλάζει ζωές.
Ann Weiser Cornell
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Cornell, A. (2005). The Radical Acceptance of Everything: Living a Focusing Life. Berkeley, CA: Calluna Press.
Cornell, A. (2023). Η δύναμη του Focusing. Πρακτικός οδηγός συναισθηματικής αυτοθεραπείας. Μετάφραση-Επιστημονική επιμέλεια: Αγάθη Λακιώτη. ΑΘΗΝΑ: Εκδόσεις Τόπος.
Gendlin, E. (1982). Focusing (2nd edition). N.Y.: Bantam Books.
Hellenic Institute of Emotion-Focused Therapy. (hieft). Inner Relationship Focusing. https://www.hieft.gr/inner-relationship-focusing-program